Biografie kafka stach


Kafka’s jaren des onderscheids

Begin vorige eeuw moest Tsjechië nog geboren worden. Praag was een stad in Bohemen, een landstreek die behoorde tot het Habsburgse rijk, dat werd geregeerd door de keizer in Wenen, zij het niet lang meer, want het uiteenvallen van de veelvolkerenstaat was ophanden. Van de vierhonderdduizend inwoners die Praag toen telde, waren er dertigduizend Duitstalig. Deze kleine minderheid was echter belangrijk. Grote namen in de Duitse literatuur — Rainer Maria Rilke, Franz Werfel, Egon Erwin Kisch, Max Brod en niet te vergeten Franz Kafka — stammen uit de oude stad aan de Moldau.

In de microkosmos van de Duits-joodse minderheid in Praag ontstond bijna honderd jaar geleden wereldliteratuur, ofschoon dat toen nog niet werd waargenomen. Franz Werfel meende destijds dat buiten de grenzen van Bohemen wel niemand iets zou begrijpen van de raadsel achtige verhalen van de jonge, wat zonderlinge Franz Kafka.

Tot de kleine groep schrijvers met wie Kafka contact onderhield, behoorde allereerst Max Brod, zijn vriend en mentor, en verder Franz Blei, Felix Weltsch en Oskar Braun. Deze kring vormde Kafka’s klankbord, hier kon hij zijn verhalen voorlezen, vond hij aanmoediging en steun. Thuis heerste onbegrip, Franz voelde zich er vreemd. Bovendien werd hij door zijn

Reiner Stach
 Franz Kafka in de 21ste eeuw

Hoe komt het dat we jaar na zijn dood nog altijd in de ban zijn van Franz Kafka? Waarom vinden we Kafka nog steeds zo modern en actueel? Wat staat ons in het gedenkjaar te wachten? Reiner Stach, Kafka’s belangijkste biograaf, geeft hierop de volgende antwoorden.
 

Von Reiner Stach

De Praagse schrijver Franz Kafka, die nog geen 40 jaar oud in stierf, geldt al heel lang als een van de grondleggers van het modernisme in de literatuur. Hoewel hijzelf maar weinig proza uitgaf −  zijn drie romans bleven onvoltooid − en enorm veel fragmenten naliet, staat zijn aanzien als klassieker buiten kijf. Een leerling van een Duitstalig gymnasium zal bij het vak Duits absoluut met Kafka te maken krijgen. In bijna alle Duitse deelstaten zijn Kafka’s teksten ook eindexamenstof.

Zelfs binnen het selecte gezelschap der literaire klassiekers neemt Kafka een bijzondere plaats in. Enerzijds geldt hij als een ‚moeilijke‘, diepzinnige schrijver die niet zelden in raadselen spreekt en wereldwijd generaties tekstverklaarders heeft beziggehouden en nog steeds bezighoudt. Een schrijver ook wiens teksten regel voor regel op methodisch efficiënte wijze als openbaringen bestudeerd worde

Kafka op Norderney
&#;
&#;
Je hebt woorden nodig om iets te verwoorden maar je slaagt er nooit precies in datgene uit te drukken wat je wilt zeggen, welke woorden je ook kiest. Gevoelens, noties, sfeer, het blijft vaak allemaal  even  vaag voor de lezer. Sipko Melissen slaagt er in zijn essay Kafka op Norderney echter wonderwel in een bepaalde sfeer te creëren. Zijn bewondering voor Kafka als schrijver en zijn poging de persoon Franz Kafka te doorgronden door in diens voetspoor naar het Duitse waddeneiland Norderney af te reizen komen goed over op de lezer. Je gaat mee in Melissens vermoedens over Kafka’s persoonlijkheid. &#;
Kafka biograaf Reiner Stach (links) en schrijver Jaroslav Rudiš


Als je een schrijver bewondert is het leuk om te gaan waar de schrijver ook geweest is. Ik ben daar niet bijzonder fanatiek in en ga er niet apart voor op reis maar als het zo uitkomt ben ik wel bereid om een omweg te maken om een bepaalde plek die met een schrijver verbonden is te bezoeken. Zo was ik ooit in Illiers-Cambrai, het dorp van Marcel Proust en bezocht het huis waar hij bij zijn tante op hets platteland logeerde en stond voor het bed waarin hij sliep en, meest ontroerend, bij zijn nachtkastje. Zo reden we een andere kee

Reiner Stach (© Jürgen Bauer)

Midden jaren negentig vat de Duitse literatuurwetenschapper Reiner Stach het plan op een groot opgezette Kafka biografie te schrijven. S. Fischer Verlag gaat akkoord. In verschijnt het eerste deel, zes jaar later deel twee en in sluit Stach zijn mammoetproject af. De biografie telt ruim pagina&#;s.

Reiner Stach studeerde filosofie, wiskunde en literatuurwetenschap. Wanneer hij in met de Kafka-biografie begint, is het voor hem al duidelijk dat die uit drie delen zal bestaan. Hij gaat bewust met deel twee van start. Er zou in de toekomst immers nog materiaal uit de nalatenschap van Kafka&#;s vriend Max Brod kunnen opduiken en over de eerste periode van Kafka&#;s leven is geen uitvoerige correspondentie voorhanden. Dagboeken zijn er volgens Stach waarschijnlijk wel geweest, maar Kafka heeft ze vermoedelijk zelf vernietigd. Dus vangt de biografie midden in het leven van Kafka aan. Het is de fase waarin zijn belangrijkste werken tot stand komen. &#;Dat kwam goed over bij het publiek. De mensen wilden weten hoe Der Process en Die Verwandlung zijn ontstaan. Dat staat in het middelste deel. De lezers hebben de volgorde dus niet als gebrek gezien, maar als een prachtige toegang tot de biografie&#;, vertelt Reiner Stach tijdens mijn bezoek aan zij

door Allard van Gent

Midden jaren negentig vat de Duitse literatuurwetenschapper Reiner Stach het plan op een groot opgezette Kafka biografie te schrijven. S. Fischer Verlag gaat akkoord. In verschijnt het eerste deel, zes jaar later deel twee en in sluit Stach zijn mammoetproject af. De biografie telt ruim pagina’s.

Reiner Stach studeerde filosofie, wiskunde en literatuurwetenschap. Wanneer hij in met de Kafka-biografie begint, is het voor hem al duidelijk dat die uit drie delen zal bestaan. Hij gaat bewust met deel twee van start. Er zou in de toekomst immers nog materiaal uit de nalatenschap van Kafka’s vriend Max Brod kunnen opduiken en over de eerste periode van Kafka’s leven is geen uitvoerige correspondentie voorhanden. Dagboeken zijn er volgens Stach waarschijnlijk wel geweest, maar Kafka heeft ze vermoedelijk zelf vernietigd. Dus vangt de biografie midden in het leven van Kafka aan. Het is de fase waarin zijn belangrijkste werken tot stand komen. ‘Dat kwam goed over bij het publiek. De mensen wilden weten hoe Der Process en Die Verwandlung zijn ontstaan. Dat staat in het middelste deel. De lezers hebben de volgorde dus niet als gebrek gezien, maar als een prachtige toegang tot de biografie’, vertelt Reiner Stach tijdens mijn bezoek aan zijn woning in Berlijn. Vo